De
inscriptie in details:
Hierbij zijn de meningen van Bauer (1925), Mentz (1944), Jidejian (1968), Mazel (1971), Magnanini (1973), Teixidor (1987) en Krahmalkov (2000) de veelal terugkerende ijkingspunten.
De eerste regel geeft nog het minste
problemen. De naam van Ithobaäl wordt uiteindelijk goed gelezen en de betekenis
komt vrijwel op hetzelfde neer.
’RN
ZP‘L [.]SB‘L BN ’HRM MLK GBL L’HRM ’BH KšTH B‘LM
‘ ‘
Bauer
1925:
Sarcofaag, die
..sba‘al, zoon van Ahiram, koning van Byblos, gemaakt heeft voor Ahiram, zijn
vader, als een rustplaats in
de eeuwigheid.
Mentz
1944:
Sarcofaag, die
..sba‘al, zoon van Ahiram, koning van Byblos, gemaakt heeft voor Ahiram, zijn
vader, als een rustplaats in de eeuwigheid.
’RN
ZP‘L [.]TB‘L BN ’HRM MLK GBL L’HRM ’BH KšTH B‘LM
‘ ‘
De S wordt voor de T ingeruild!
Jidejian 1968:
De kist, die
(It)tobaal, zoon van Ahiram, koning van Byblos, maakte voor zijn vader als
[verblijf]plaats in de eeuwigheid.
Mazel 1971:
Sarcofaag, die
Ithobaäl, de zoon van Ahiram, koning van Gebal, heeft gemaakt voor zijn vader
Ahiram als woning voor de eeuwigheid.
P.Magnanini
1973:
Sarcofaag, die
[’]TB‘L, zoon van ’H.RM, koning van Byblos, gemaakt heeft voor zijn vader,
waarin hij in bewoning is gegeven voor de eeuwigheid.
J.Teixidor
1987:
Sarcofaag, die
Itthobaal, zoon van Ahiram, koning van Byblos, heeft gemaakt voor zijn vader,
want hij heeft hem in het graf gelegd.
Opmerkelijk is, dat alleen J.Teixidor de
specifieke aanduiding van eeuwigheid weg laat in zijn vertaling, daar
waar ‘LM toch echt eeuwigheid betekent. [Javier Teixidor,
L’inscription d’Ahirom à nouveau, CNRS, Paris, Syria 1987, blz 137 e.v.]
van
Diessen 2004:
{Dit is de}
sarcofaag, die [I]tobaäl, zoon van Ahiram, {die de} koning van Byblos {was},
gemaakt heeft voor zijn vader Ahiram, als eeuwige rustplaats.
Begin tweede regel:
Dit geeft al meer problemen en verschillende
interpretaties!
W’L
MLK BMLKM WSKN BS[K]NM WTM’ MKNT ‘LY GBL
Bauer 1925:
Begint een koning onder de
koningen of een stadhouder onder de stadhouders en die een legerkamp tegen
Gebal opricht
Mentz
1944:
Als een koning
onder koningen of een stadhouder onder stadhouders en de gehele kust als een
leger tegen Byblos optrekt
Al ras wordt duidelijk, dat de K in MKNT een H
moet zijn:
‘
W’L MLK BMLKM WSKN BS[K]NM WTM’ MHNT ‘LY GBL
Jidejian:
1968:
En als een of
andere koning, een of andere goeverneur, of een of andere legeraanvoerder
Byblos aanvalt
Mazel: 1971
Indien een
koning onder de koningen of een stadsvorst onder de stadsvorsten Gebel belegert
Magnanini: 1973
En als een
koning tussen de koningen en een goeverneur tussen de goeverneurs en een
bevelhebber van een legerkamp Byblos zal aanvallen
Uit deze vertalingen blijkt, dat men uitgaat van
een soort aanval op Byblos. Dat hoeft niet zo te zijn. Albright (JAOS
67, 1947, blz 155) vertaalt al wat nauwkeuriger: het bestijgen
of beklimmen van Byblos. Net zoals: ‘LH BYT’L het bestijgen van Bethel
betekent. Deze analogie heeft S.Gevirtz al opgemerkt (VT
11, 1961, blz 147, note 1). Het gaat dus eigenlijk alleen maar om
een machtsovername. Wie wordt de toekomstige koning van Byblos?
Voor zover bekend, heeft Byblos ook alleen in de
tijd van Rib-Addi (1375-1355 v.C) te maken gehad met
een militaire bedreiging, maar die is eigenlijk te “oud”. Bij Zakar-baäl (c.1075)
kan ook sprake zijn van een militaire bedreiging door bijvoorbeeld de Tjeker of
de Zakkari’s, terwijl dan de eerste Assyrische grote strooptocht door
Tiglat-pileser I plaats vindt. In de 10e eeuw v.C heeft Byblos
eigenlijk niet te maken met een serieuze militaire dreiging.
Waarschijnlijker is het echter, dat het in de Ahiram-inscriptie gaat om een
wisseling van de regeringsmacht, of die nu legaal of illegaal zal zijn.
Ittobaäl vreest, dat de nieuwe machthebber onwelgevallige restanten en
inscripties van vorige koningen zou willen verwijderen en plaatst daarom enige
waarschuwingen om dat niet te doen op de sarcofaag. [G.Garbini, I Fenici, Storia
e religione, Napels, 1980, blz 61]
Teixidor 1987:
Indien een
koning tussen de koningen, of een goeverneur tussen de goeverneurs, of een
legeraanvoerder Byblos bestijgt
Het is verder merkwaardig, dat er wel gesproken
wordt over een koning tussen koningen, over een goeverneur tussen goeverneurs,
maar niet over een legeraanvoerder tussen legeraanvoerders. Wat kan hier bij
Ithobaäl de bedoeling van zijn?
Krahmalkov [Phoenician-Punic
Dictionary, Leuven 2000] zoekt er niet veel achter en maakt juist
een vereenvoudigde vertaling:
Krahmalkov
2000:
Als enige koning
of enige goeverneur of enige generaal van het leger <die mij opvolgt als
regeerder> over Byblos
Kan het zo zijn, dat er in Byblos sprake was van
drie grote machtsfaktoren, namelijk:
1.de koning (hogepriester)
2.de goeverneur (Egyptische invloedsfeer)
3.de militaire commandant
En komt deze machtsdriedeling niet tot uiting in
de in de volgende regel naar voren komende voorwerpen?
Had er niet eigenlijk volledig moeten staan:
van
Diessen 2004:
Indien een
koning tussen de koningen, of een goeverneur tussen de goeverneurs, of een
legeraanvoerder {tussen de legeraanvoerders} {de troon van} Byblos bestijgt
Was Ithobaäl gewoon een beetje lui om het
volledig in te krassen, of was er niet plaats genoeg? Of, waren er meerdere
gegadigden voor het koningsschap en voor de post van goeverneur en was er een
figuur mogelijk als militair commandant?
Een verder vervolg van de inscriptie en het begin
van de vervloeking:
WYGL
’RN ZN THTSP HTR MšPTH THTPK THTPK KS’
‘ ‘’
‘
Bauer 1925
en deze
sarcofaag bloot legt, de scepter van zijn regering (zal breken), de troon van
zijn heerschappij zal omvergegooid worden
Bauer komt met een plausibele vertaling, die door
de jaren goeddeels stand zal houden, maar Mentz komt met een vergezochte
Egyptische verklaring.
Mentz 1944
en (als hij)
deze sarcofaag bloot legt, zal Hathor, die (daar) op let, afschrikken en door
haar strafgerecht zal zij de troon van zijn koningschap omverwerpen
Jidejian 1968
en deze kist
bloot legt, laat dan zijn juridische scepter breken, laat zijn koninklijke
troon omver geworpen worden
Mazel
1971:
en deze
sarcofaag ontdekt, dan zal de scepter van zijn macht worden gebroken, de troon
van zijn koninkrijk zal omver geworden worden
Greenfield signaleerde al in Bulletin 8 (blz
254-257), dat
THTSP HTR MšPTH =
‘ ‘’
‘
dat de troon van zijn koninkrijk omver geworpen
dient te worden.
De termen scepter (hoter) en troon (ks’) zijn de
symbolen van het koningsschap, hetgeen zijn parallelen heeft met de Mesopotamse
en Bijbelse literatuur. Er ligt ook een parallel met een inscriptie van
Zincirli (Donner-Röllig KAI 214,8-9).
De idee, dat de scepter van de koning “een scepter van gerechtigheid” is, sluit
ook aan bij vergelijkbare teksten in de literatuur van het oude Nabije Oosten.
De tekst van Ahiram kondigt de bestraffing aan,
die de koning/usurpator zal ondergaan door te zeggen, dat zijn scepter gebroken
zal worden en zijn troon zal omver geworpen worden, net zoals dat in de tekst
van Oegarit (UT 49, VI 27-29)
tot uiting komt en die H.L.Ginsberg (Orientalia 5, 1936, blz 197)
als volgt vertaald heeft:”Overturned (be)
the trone of thy Kingdom, broken the scepter of thy Rule”. Ginsberg vaagt
zich zelfs af (note 3,
blz 179) of de overeenkomst niet zodanig groot is, dat hier sprake is
van een citaat uit het betreffende heldendicht. Van dit aangaat, is een en
ander op een rij gezet door J.Teixidor in Syria, 1972, blz 431.
Magnanini 1973:
en deze sarcofaag zal
ontbloten, dan zal zijn scepter van zijn macht breken en dan zal de troon van
zijn regering omver geworpen worden
Teixidor 1987:
en deze sarcofaag opent,
dat dan de scepter van zijn macht zal breken, dat zijn koninklijke troon omver
geworpen zal worden
als hij deze grafkist zal
verwijderen, dan zal zijn koninklijke scepter breken, zijn koninklijke troon
zal omver geworpen worden
Verwijderen, ontbloten, ontdekken, openen van de
sarcofaag.
Hou het gewoon bij openen, dat de meest plausibele
vertaling van PTH is.
‘Verder hoort scepter bij “macht” en troon hoort bij het “koningsschap” en dat is betekenisvol onderscheid, dat ook te maken kan hebben met legitimiteit en usurpatie.
van
Diessen 2004:
en deze sarcofaag opent,
dat dan de scepter van zijn macht zal breken, dat zijn koninklijke troon omver
geworpen zal worden
Is niet de troon het symbool van de koning, de
scepter het symbool van de goeverneur en het voetenbankje het symbool van de
militaire commandant, die over de vrede moet waken? Dat laatste komt in de
volgende frase tot uiting:
Het vervolg, maar wel wezenlijk, is:
WNHT TBRH ‘L GBL
‘ ‘
Bauer 1925:
en rust zal
komen over Gebal
en zal NHT tegen
Byblos drijven
‘
Bauer ziet Byblos nog tot rust komen, maar Mentz
ziet wel correct, dat er onrust komt en laat NHT = Thot aanrukken.
‘
Jidejian
1968:
en laat de vrede
van Byblos heengaan
Mazel 1971:
en er zal vrede
heersen over Gebel
Jidejian en Mazel hebben ook een tegengestelde
mening over de (on)rust in Byblos!
M.Metzger heeft een bijzondere mening over de
betekenis van NHT:Himmliche und Irdische Wohnstatt Jahwes
(Ugaritische Forschungen 2, 1970, blz 157-158)
‘
Hij brengt NH.T in verbinding met teksten van
Oegarit (Vorderasiatische Bibliothek, DB 47).
Zie
ook: ANET 137, C.Gordon UT blz 254 regel 46-47, II Keret VI 23-24, ANET 149,
C.Gordon, blz 127 regel 23-24.Hier worden genoemd:kse mlk,nht,kht drkt
-
‘’
Metzger citeert dan II AB I, 34 (ANET
132,C.Gordon blz 170,tekst 51,I,34):
kht il nht = een godentroon, rust(zetel)
‘ -
De stelling van Metzger is, dat koningstroon (kse
mlk) en
heerserszetel (kh.t. drkt) beiden in te lijsten
zijn in de term nh.t, waardoor deze term ook de koningstroon betekent.
Dan verbindt Metzger nh.t met het Hebreeuwse
mnwh.h (Is 11,10+66,1, Ps.132,14).
Ook W.F.Albright deed dat met I Koningen 8,56
om nh.t in de Ahiram inscriptie te verklaren. De conclusie van Metzger is, dat
nh.t niet een passieve welvaart betekent, maar een actieve, waarbij de bron de
troon is. De troon maakt de welvaart en is daar niet het gevolg van.
Zo komt ook Metger tot de volgende vertaling:
Metzger 1970:
dat de vrede van
Byblos zal weggaan
J. Teixidor plaatst hier in 1973 al de volgende
kanttekeningen bij (Syria L 1973). De term nh.t
verbindt zich zeker met het Oegaritische nh.t, maar de vergelijking met het
Hebreeuwse mnwh.h lijkt niet bevredigend, zelfs als de twee termen betrekking
hebben op dezelfde wortel. In de teksten van Oegarit betekent nh.t: podium,
opstapje.
Andere verklaringen zijn bijvoorbeeld:
|
Ginsberg
|
ANET
|
|
|
baldakijn
troonhemel
|
|
Gordon
|
UT
|
|
|
baldakijn
troonhemel
|
|
Gray
|
KRT text
|
Leiden 1964
|
blz 28+76
|
baldakijn
troonhemel
|
|
Sauren
Kestemont
|
Keret, roi de Hubur
|
Ugar.Forsch.3 1971
|
blz 219
|
divan
|
= het podium, de stoel en scepter van de koning
van Oegarit lijken de parallel met de tekst van Byblos in te houden en men
dient dus nh.t te vertalen met podium of voetenbankje. Dat staat ook
daadwerkelijk op de sarcofaag van Ahiram afgebeeld!
Ginsberg (Orientalia 1936 blz 179),
Albright (JAOS 67, 1947 blz 156),
Gevirtz (VT 11, 1961 blz 147) en Greenfield
(Bull.1972 blz 105) hebben dit
parallelisme evenzeer opgemerkt, maar ze blijven volgens Teixidor onvolledig,
omdat ze nh.t in de Ahiram inscriptie blijven vertalen met: vrede.
Volgens Teixidor kan nh.t slechts een concreet
voorwerp zijn, zoals de stoel en de scepter van de koning, maar
in de frase van nht tbrh
' '
‘l gbl is weer een vertaling met voetenbankje
moeilijk te plaatsen!
Men houdt dus toch op: dat de vrede uit Byblos
wegvlucht.
Het is niet bevredigend, omdat dan de betekenis
van het voorzetsel ‘l geweld wordt aangedaan.
Maar waarom kan nh.t eigenlijk niet twee
betekenissen hebben?
In de Nederlandse taal betekent pier
bijvoorbeeld zowel worm als havendam!
Magnanini 1973:
en de vrede zal
uit Byblos wegvluchten
Teixidor 1987:
en dat de rust
voor wat betreft Byblos zal verdwijnen
Krahmalkov 2000:
en de vrede zal
uit Byblos verdwijnen
van
Diessen 2004:
en dat de rust
{gesymboliseerd door het voetenbankje} voor wat betreft Byblos zal verdwijnen
En tenslotte de laatste frase:
WH’ YMH SPRH LPP ŠBL
Mentz 1944:
en deze zal zijn
inscriptie uitwissen, zoals de uitspraak van de weger aangeeft.
Onder de weger verstaat Mentz Anubis. Mentz
blijft wel konsekwent in het vinden van de oplossing op de Egyptische manier.
Jidejian 1968:
en voor wat hem
betreft laat een vagebond (?) zijn inscriptie(s) uitvlakken.
Jidejian zet zelf al een vraagteken bij deze
oplossing.
Mazel
1971:
wat hem (de
heiligschenner) betreft, zijn inscriptie zal verdwijnen uit de ingang van de
onderwereld.
Mazel haalt er om onduidelijk gebleven redenen de
onderwereld bij.
Magnanini 1973:
en wat hem
betreft, dat men zijn inscriptie zal uitwissen …. ….
De vertaling van beide laatste woorden is niet
mogelijk, zegt Magnani en dat is verstandig bij de wel zeer onduidelijke
laatste woorden op de sarcofaag.
Maar dan komt Javier Teixidor, want hij heeft van
Jean Starckey een tot dan toe nog niet uitgegeven reproductie van de sarcofaag
gekregen, waardoor het einde van de inscriptie beter gelezen kan worden. Zie: J.Teixidor,
L’inscription d’Ahirom à nouveau, CRNS, Paris, Syria LXIV 1987, blz 137.
Er blijkt te staan: LPN GBL
Reeds N.Aimé-Giron stelde dan ook in 1943 (Annales
du Service des Antiquités de l’Egypte 42, Caïro, blz 316)
al voor om LPN te lezen, waarbij hij onderstreepte, dat bij de dan beschikbare
documentatie het niet kon om daarna GBL te lezen.
En bij de informatie van Starkey kan het nu dus
wel.
Teixidor
1987:
dat zijn
inscriptie uitgewist zal worden in het aanzicht van Byblos.
Krahmalkov
2000:
en als hij deze
inscriptie zal uitwissen, dan zal zijn lange <koninklijke> sleepjurk
scheuren.
Krahmalkov negeert de bevindingen van Teixidor,
of heeft dat gewoon gemist. Hij leest nog LPP šBL. Bovendien denkt hij, dat het
uitwissen van de inscriptie die van Ittobaäl is en niet die van de nieuwe
heerser.
L-P-P = scheuren (blz 262
Dictionary).
Het is onduidelijk hoe hij met šBL tot de lange sleepjurk
komt.
van
Diessen 2004:
dat zijn
inscriptie uitgewist zal worden in het aanschijn van Byblos.
Ik denk, dat de vervloeking voortgaat en dat ook
de nieuwe inscriptie van de opvolger dan uitgevlakt dient te worden.
In zijn totaliteit in enigszins begrijpelijk
Nederlands:
{Dit is de}
sarcofaag, die [I]tobaäl, zoon van Ahiram, {die de} koning van Byblos {was},
gemaakt heeft voor zijn vader Ahiram, als eeuwige rustplaats.
Indien een
koning tussen de koningen, of een goeverneur tussen de goeverneurs, of een
legeraanvoerder {tussen de legeraanvoerders} {de troon van} Byblos bestijgt
en deze sarcofaag opent,
dat dan de scepter van zijn macht zal breken, dat zijn koninklijke troon omver
geworpen zal worden
en dat de rust
{gesymboliseerd door het voetenbankje} voor wat betreft Byblos zal verdwijnen
en dat zijn inscriptie uitgewist zal worden in het aanschijn van Byblos.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten